copyleft 2012–2020«Eenmansguerrilla» in Rusland
Edward Limonov (1943), de hoofdpersoon van deze literaire biografie heet in werkelijkheid Eduard Veniaminovich Savenko. Limon is citroen in het Russisch en Limonka handgranaat. De combinatie zuur en explosief zijn uiterst toepasselijk als we kijken naar het personage Edward Limonov, dat ons wordt voorgeschoteld door Emmanuel Carrère. De laatste is een bestsellerschrijver uit Frankrijk, die ook vloeiend Russisch spreekt. Carrère ontmoet Limonov op de herdenking van de moord op journaliste Politkovskaja in 2006 in Moskou. Het besluit om een biografische roman te schrijven ontstaat bij die gelegenheid. In eerste instantie lijkt Edward Limonov een fictief personage maar allengs blijkt dat hij wel degelijk bestaat, al zijn zijn escapades haast bovennatuurlijk. De kracht van het boek schuilt erin dat de schrijver ons meeneemt op een speurtocht naar de persoon Limonov en dat we uiteindelijk van hem gaan houden en hem gaan verafschuwen.
Edward wordt geboren in de Tweede Wereldoorlog als zoon van een beroepsmilitair in een Russisch provinciestadje. Na de oorlog zoekt hij als 15-jarige al snel toenadering tot de misdaadbendes in zijn geboortestadje. Hij leert hier alles wat God verboden heeft en dat loopt aardig uit de hand. Er wordt wodka gedronken, gevochten, geroofd en verkracht alsof het heel normaal is. Edward moet een aantal proeven van bekwaamheid afleggen en doorloopt ze met goed gevolg. Hij is bovendien een aantrekkelijke jongen en heeft erg veel vriendinnen. Na enige tijd belandt hij in Moskou en sluit zich aan bij een alternatieve kring van schrijvers, acteurs en min of meer obscure politici. Het is het post-Chroestjtsov-tijdperk. De repressie is weer in volle gang door het trio Brezjnev-Kosygin-Gromyko en Edward wordt gearresteerd door de KGB omdat hij een exemplaar van Paris Match in zijn bezit heeft. Edward wordt steeds meer een rebel en hij vergelijkt de dissidente Solzjenitsyn met partijchef Brezjnev en de dichter en latere Nobelprijswinnaar Brodski met Kosygin. Brodski moet er om lachen. Hij heeft een zwak voor de brutale Limonov.
In de late jaren ’60 trouwt Edward met Jelena Shchapova, een beeldschone vrouw en dichteres. Hij weet via een visum met haar naar de VS te komen en belandt in New York. Het echtpaar komt op parties en ontmoet celebreties zoals Andy Warhol, Susan Sontag, Truman Capote en de fotograaf Richard Avedon. Uiteindelijk — een zich herhalend thema — verlaat Jelena hem en stort Edward zich in een zapoj een tomeloos drankgelag van dagen achtereen. Hij knoopt een verhouding aan met een neger en heeft sex met hem. Dat is de eerste keer met een man. Hij schrijft artikelen, die aanvankelijk worden geweigerd maar uiteindelijk in obscure krantjes verschijnen van Russische bannelingen. Een fel artikel tegen de geleerde Sacharov, verschijnt zeer tegen zijn zin in de Pravda. Het boek It’s Me, Eddie zal later verschijnen in de VS maar pas nadat het in Parijs een groot succes is geworden.
Limonov is intussen in de ’80-er jaren een soort punk geworden, met voorkeur voor de Sex Pistols. In New York is hij nog een tijdje butler bij een miljonair en begint een verhouding met de dochter des huizes. Het levert het boek His Butler’s story op. Zijn boek De Russische dichter houdt van grote negers komt uit in Parijs. Edward verhuist naar de Franse hoofdstad en heeft inmiddels een onmogelijke verhouding met Natasja Medvedeva, een zangeres, die is geëngageerd in het beroemde cabaret Raspoutine, waar veel Parijse kunstenaars optreden. Zijn pogingen om steenrijk te worden van zijn pen halen bakzeil en hij wordt steeds meer geconfronteerd met het alcoholisme van Natasja. Hij ontmoet Zinjavski, de beroemde dissident, maar Limonov vindt hem «een oude man in een rolstoel».
Zijn eigen politieke ideeën zijn inmiddels uitgegroeid tot een bizar samenraapsel van postbolsjewistische, fascistische denkbeelden vermengd met boeddhisme. Hij bewondert de Wit- Russische Nicolaus Robert Baron von Ungern-Sternberg (1886-1921), die boeddhisme vermengde met militair optreden tegen de bolsjewieken. In 1989 vertrekt Limonov tegen alle verwachtingen in, weer richting Moskou. Iedereen verklaart hem voor gek, maar dat interesseert hem niet. Hij wil de revolutie gaan leiden. Hij vindt de politieke leiders «een stel landverraders» en rekent daar Gorbatsjov ook onder. Later richt hij de Nationaal-bolsjewistische partij op. Een raar samenraapsel van linkse en rechtse politieke verdwaalden. En in de jaren ’90 gaat hij naar Sarajevo en schiet met een machinegeweer op de stad. Is hij bij de Serven of de Kroaten? Hij wil gewoon een oorlog meemaken en hoopt dat de revolutie in de Balkan leidt tot de val van de regering in Moskou. In 1991 is het bijna zover, na een machtsgreep van Jeltsin probeert Roetskoj met een handvol medestanders het Witte Huis in Moskou te bezetten en Limonov is aanwezig. Maar als hij even naar buiten gaat wordt de coup in bloed gesmoord door paratroopers. Edward weet in de chaos van de bestorming te vluchten, maar wordt later toch gearresteerd.
Carrère strooit in het boek met gebeurtenissen uit zijn eigen leven, die echter nergens ter zake doen. Dat hij een moeder heeft, een boek schrijft enz. Het leidt af van het personage Limonov.
Het mag de pret echter niet drukken. We stomen met Limonov op naar zijn gevangenschap in de Engels-gevangenis. Een zeldzaam streng bewind moet hem klein krijgen. Maar hij heeft zich door meditatie gesterkt en door een ijzeren discipline. Zijn dagritme is steeds hetzelfde, het eten kan hem niet deren en hij gaat zelfs bij -25 naar buiten om zijn lichaam te stalen. Hij leest en schrijft. De andere gevangenen kijken tv en blijven op hun brits liggen of gaan kaarten. Dat vindt Limonov tijdsverspilling.
Na zijn vervroegde vrijlating keert hij terug naar zijn nieuwe 17 jarige vriendin. Limonov is bijna 70, maar kerngezond. Hij voert met Kasparov de oppositie aan tegen Poetin. Hij brengt in praktijk wat Jan Cremer een «eenmansguerrilla» zou noemen. Dat maakt het boek tot een belevenis, maar omdat hij er zulke vreemde ideeën op nahoudt en behoorlijk agressief te werk gaat, wekt het ook verbazing en ergernis op.
«Literair Nederland», 26 april 2012
